Việt Nam và cuộc chiến đối mặt với an ninh mạng

Hiện nay, Việt Nam đang đứng thứ 12 trên thế giới về số lượng người dùng Internet. Trong bối cảnh Việt Nam tích cực tham gia các hoạt động quốc tế, nguy cơ tấn công mạng ngày càng nghiêm trọng gây ảnh hưởng nhiều đến các hoạt động thu hút đầu tư của nước ta.

Mối lo ngại về an ninh mạng bắt đầu gia tăng từ năm 2011, khi tàu Trung Quốc phá hủy hệ thống cáp của tàu nghiên cứu thủy văn Việt Nam. Sự cố này đã châm ngòi cho cuộc chiến an ninh mạng giữa tin tặc Trung Quốc và Việt Nam, trong đó cơ sở dữ liệu của một hãng thông tấn Việt Nam bị xóa sạch và quốc kỳ Trung Quốc được hiển thị trên trang web của chính phủ Việt Nam.

Năm 2012, tin tặc Trung Quốc tiếp tục tiến hành các cuộc tấn công an ninh mạng với đối tượng là các cơ quan lớn của Việt Nam như PetroVietnam, Thông tấn xã Việt Nam và Tổng công ty Bưu điện Việt Nam. Cuộc đối đầu trên các giàn khoan dầu khí năm 2014 càng góp phần làm tình hình trở nên nghiêm trọng khi 220 trang web của Việt Nam, bao gồm sáu trang web của chính phủ, đều bị tấn công bởi tin tặc từ Trung Quốc.

Vào tháng 7 năm 2016, nhóm tin tặc Trung Quốc “1973cn” đã xâm nhập vào trung tâm điều hành của Sân bay Tân Sơn Nhất, Sân bay Nội Bài và Vietnam Airlines, nhằm lan truyền tuyên bố của Trung Quốc về đường chín đoạn ở Biển Đông. Cùng ngày, Vietnam Airlines cũng đưa ra thông báo chính nhóm tin tặc này đã đánh cắp và công khai thông tin cá nhân của khách hàng. 

Sau đó, vào khoảng những năm 2018 và 2019, nhóm tin tặc Trung Quốc có tên “Mustang Panda” tiếp tục xâm nhập vào hệ thống thông tin của các cơ quan biên phòng Việt Nam, làm gia tăng mối lo ngại về an ninh mạng của quốc gia.

Trong nửa đầu năm 2023, Việt Nam đã báo cáo hơn 6.000 vụ tấn công mạng. Đáng chú ý, con số này đã tăng gấp đôi lên 13.900 vụ vào cuối năm. Theo ước tính của công ty Công nghệ An ninh mạng Quốc gia Việt Nam, số vụ tấn công mạng trong năm 2023 đã tăng 9,5% so với năm 2022.

Đặc biệt, trong số 554 trang web bị tấn công vào năm 2023, có tới 212 trang web thuộc các cơ quan chính phủ Việt Nam. Điều này làm dấy lên mối lo ngại về các cuộc tấn công quy mô lớn vào các cơ sở dữ liệu quốc gia quan trọng.

An ninh mạng ngày càng trở nên phức tạp, không chỉ gây bất ổn xã hội mà còn đe dọa đến bộ máy chính phủ. Để ứng phó với vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ từ phía các cơ quan nhà nước để bảo vệ an ninh quốc gia.

Chính phủ Việt Nam đang ngày càng lo ngại về an ninh mạng, xem các mối đe dọa an ninh mạng như một thách thức mới đối với chủ quyền quốc gia, an ninh quốc gia, và sự ổn định trong nước.

Vào tháng 5 năm 2018, trong Chỉ thị về việc tăng cường năng lực phòng thủ, chống phần mềm độc hại, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã bày tỏ mối lo ngại về tỷ lệ đáng báo động của các vụ việc phát tán mã độc vào Việt Nam. Ông chỉ ra rằng tình trạng này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến các trang web của chính phủ.

Hơn nữa, Sách trắng quốc phòng Việt Nam năm 2019 nhấn mạnh việc nước ta dễ bị tổn thương trước các cuộc tấn công mạng từ các thế lực thù địch. Những thế lực này lợi dụng tiến bộ công nghệ để tấn công cơ sở hạ tầng mạng và thông tin quan trọng, phát tán bí mật quốc gia và thông tin sai lệch. Hơn nữa, những hành vi này đã "đe dọa nghiêm trọng đến chủ quyền quốc gia trên không gian mạng," và ảnh hưởng sâu sắc đến ổn định chính trị, phát triển kinh tế – xã hội, cũng như quốc phòng và an ninh của Việt Nam.

Trong cuộc thảo luận trực tuyến cấp cao của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vào tháng 6 năm 2021, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn đã nhấn mạnh sự phát triển công nghệ đang tạo điều kiện cho các kẻ khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia xâm nhập bất hợp pháp vào các hệ thống quan trọng. Ông cảnh báo những hành vi này không chỉ gây tổn hại cơ sở hạ tầng quan trọng mà còn gây bất ổn xã hội và phát tán thông tin sai lệch. Những mối đe dọa này không chỉ đe dọa chủ quyền và an ninh quốc gia, mà còn làm suy giảm lòng tin giữa các quốc gia, ảnh hưởng đến sự phát triển chung.

Tại cuộc họp của Ban Chỉ đạo An toàn, An ninh mạng quốc gia vào tháng 8 năm 2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính tuyên bố không gian mạng đã trở thành một lĩnh vực chiến lược quan trọng. Ông nhấn mạnh rằng an ninh mạng là một ưu tiên cần được chú trọng liên tục và lâu dài, phản ánh tầm quan trọng ngày càng cao của việc bảo vệ an ninh mạng trong bối cảnh hiện tại.

Để ứng phó với mối đe dọa mạng ngày càng gia tăng, Việt Nam đã triển khai một loạt các biện pháp quyết liệt và hiệu quả. Năm 2017, Bộ Quốc phòng đã thành lập Bộ Tư lệnh Tác chiến Không gian mạng và Lực lượng 47, nhằm tăng cường khả năng phòng thủ và bảo vệ hệ thống mạng quốc gia. Tiếp theo, vào năm 2018, Bộ Công an thành lập Cục An ninh mạng với nhiệm vụ bảo vệ không gian mạng Việt Nam khỏi các cuộc tấn công của tin tặc nước ngoài.

Không chỉ dừng lại ở việc thành lập các cơ quan chuyên trách, Chính phủ Việt Nam còn tập trung nâng cao nhận thức cộng đồng về an ninh mạng và triển khai các biện pháp pháp lý để bảo vệ hệ thống thông tin. Điều này được thể hiện qua việc ban hành Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 và Luật An ninh mạng năm 2018, góp phần tạo nên một hệ thống pháp lý vững chắc và hiệu quả trong việc bảo vệ an ninh mạng quốc gia.

Vào tháng 11 năm 2018, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Bảo vệ bí mật nhà nước, nhằm thiết lập khung pháp lý nhằm chống lại các hành vi chia sẻ, đánh cắp và công khai bí mật quốc gia cũng như các cuộc tấn công mạng từ các điệp viên nước ngoài. Để củng cố thêm nỗ lực này, Trung tâm Ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam đã được thành lập vào năm 2019. Tổ chức này có nhiệm vụ phối hợp ứng phó với các cuộc tấn công mạng và xác minh an ninh thông tin ở cấp quốc gia.

Năm 2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã phê chuẩn Chiến lược An toàn, An ninh mạng quốc gia, đặt ra các mục tiêu đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. Mục tiêu chính của chiến lược là duy trì thứ hạng của Việt Nam trong chỉ số an ninh toàn cầu từ vị trí 25 đến 30. Đồng thời, chiến lược cũng hướng đến việc phát triển cơ sở hạ tầng mã hóa quốc gia để bảo vệ bí mật quốc gia và thông tin tình báo quan trọng. Đặc biệt, mô hình bảo vệ bốn lớp được khuyến khích cho cơ sở hạ tầng thông tin quan trọng, và các công nghệ "Made in Vietnam" được ưu tiên để bảo vệ các hệ thống quốc gia.

Trước lo ngại về các cuộc tấn công mạng từ tin tặc Trung Quốc, Việt Nam đã quyết định giảm đầu tư vào mạng 5G của Huawei. Thay vào đó, nước ta đang tập trung phát triển cơ sở hạ tầng 5G nội địa bằng cách sử dụng chip và thiết bị của Viettel. Mặc dù quyết định này đánh dấu sự từ chối hợp tác với Huawei – đối tác từng hứa hẹn với nhiều cơ hội phát triển công nghệ – song vẫn thể hiện được sự cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc giảm thiểu rủi ro từ các cuộc tấn công mạng.

Nhận thức được tầm quan trọng của an ninh mạng đối với quốc gia, Việt Nam đã nỗ lực không ngừng để bảo vệ không gian mạng và đạt được nhiều thành công đáng kể. Tuy nhiên, để không bị tụt lại trước các mối đe dọa từ tin tặc, các cơ quan nhà nước cần duy trì sự chủ động và liên tục cập nhật các chính sách bảo mật thông minh, nhằm giải quyết và ngăn chặn hiệu quả các cuộc tấn công mạng.